Van onze pedagoog: “Slaap kindje slaap” – vb 1
Slaap kindje slaap
Dat wil je o zo graag
De white noise ligt te zoemen
Je probeert haar gevoel te benoemen
Een aai, een knuffel, een lied
Toch lukt het slapen niet
Vanuit de groepen van de kinderdagverblijven krijgen wij als pedagogisch team regelmatig vragen over slapen. Soms lukt het niet om een baby in bed te laten slapen. Peuters of dreumesen blijven maar kletsen of schreeuwen in bed. Ze raken overstuur of gaan zich overstrekken, gooien hun speen en knuffel uit bed en laten duidelijk merken dat ze het er niet mee eens zijn.
Wat staat nou dat zelf in slaap vallen in de weg? Voordat er gekeken gaat worden wat we een kind kunnen aanbieden om vanuit rust in slaap te vallen, is het belangrijk om eerst goed te bekijken of er niks fysieks speelt. Mocht dat niet het geval zijn dan gaan we kijken wat het slapen in de weg staat.
Vicieuze cirkel
Het niet slapen van kinderen brengt vaak veel frustratie met zich mee bij pedagogisch medewerkers en natuurlijk ook bij ouders. Je doet zo je best om een kind die veiligheid te bieden en toch lukt het slapen niet. Het kind gewoon in bed leggen werkt vaak ook niet. Het bed en de slaapkamer zijn dan te spannend voor het kind. Of het kind is gewoonweg niet gewend om zelfstandig in slaap te vallen. Bij het kinderdagverblijf kan het natuurlijk zijn dat het bedritueel verschilt van het ritueel thuis of het kind mist misschien een knuffel of doekje die het thuis in bed heeft. Het gevolg is een oververmoeide, onrustige baby of peuter. Dit maakt dan ook vaak dat het spelen en eten niet vanzelf gaat. Je zit vast in een vicieuze cirkel waar je niet uit lijkt te komen. Door gebrek aan slaap eet het kind niet goed, door de lege buik is spelen en slapen niet mogelijk enzovoort. Wil je hier iets in veranderen, dan moet die vicieuze cirkel doorbroken worden. Er zijn een aantal dingen die je kunt doen om het kind te helpen wél lekker te slapen. Zowel thuis als op het kinderdagverblijf.
Slaapassociatie herkennen
Het is goed om eerst te kijken wat de slaapassociatie van het kind is. Voor kinderen van elke leeftijd geldt dat ze een slaapassociatie hebben. Een slaapassociatie kan zowel positief als negatief zijn. Kort uitgelegd is dit een handeling die het kind associeert met in slaap vallen. Wat voor de één negatieve slaapassociatie is, kan voor een ander kind een positieve slaapassociatie zijn. Zo kan het ene kind net beter slapen met een nachtlampje, terwijl het andere hier net slechter door gaat slapen. Vragen die je jezelf kun stellen om er achter te komen waarom het slapen niet lukt zijn:
-
- Wat is de slaapassociatie van het kind?
- Wordt het kind te laat in bed gelegd, als het bijvoorbeeld al oververmoeid is?
- Ontbreekt er een duidelijk slaapritueel?
Wanneer je deze vragen hebt gesteld heb je misschien al een aantal antwoorden.
Slaapsignalen leren kennen
Dan is het tijd om te gaan observeren. Kijk eens goed welke slaapsignalen een kind laat zien. Als kinderen moe worden dan laten ze een aantal signalen zien. Denk bijvoorbeeld aan:
-
- verandering in het gezicht (bijvoorbeeld rode vlekken),
- gapen,
- wrijven en friemelen aan de oren of ogen,
- contact vermijden,
- jengelen,
- druk doen.
Dit zijn een aantal voorbeelden, waarschijnlijk kun je er zelf ook nog wel een aantal noemen die je hebt opgemerkt. Probeer hier eens goed naar te kijken. Wat is het eerste slaapsignaal dat het kind laat zien? Probeer op de eerste signalen die het kind aangeeft te reageren. Dit vraagt vooraf wat observatiewerk maar dit geeft je veel informatie over de behoefte van het kind. Zodra je het eerste slaapsignaal ziet, kun je hier gelijk naar handelen.
Een bedritueel zorgt voor duidelijkheid
Nu we weten wat de slaapsignalen zijn is het tijd om een goed bedritueel op te stellen. Het is belangrijk dat ouders en pedagogisch medewerkers hierbij samenwerken. Het is voor een kind het duidelijkst als het overal hetzelfde bedritueel heeft. Hierin is de samenwerking tussen ouders en de verschillende pedagogisch medewerkers écht de sleutel tot succes.
Een bedritueel bestaat uit een aantal handelingen voor het slapen. Een voorbeeld van een bedritueel is: verschonen, boekje lezen, slaapzak aan, knuffelen, in bed en dan licht uit.
Zodra je een passend bedritueel hebt opgesteld kun je dit uitvoeren. Zo zorg je ervoor dat er duidelijkheid ontstaat. Het kind leert naarmate je het bedritueel vaker hebt doorlopen, wat er gaat gebeuren. Op die manier overvalt het in bed liggen het kind niet. Oftewel het overkomt het kind niet, maar het wordt zelf onderdeel van de handeling en weet wat er gaat gebeuren. Zorgen voor voorspelbaarheid en herkenbaarheid; herhalen – herhalen – herhalen.
Hoeveel slaap heeft een kind nodig?
Het is goed om te kijken hoeveel slaap een kind nodig heeft per leeftijd. Oftewel werken aan een ritme. Afhankelijk van de leeftijd van het kind, kun je bepalen hoe lang het kind wakker is tussen de slaapjes door. Let wel, dit is een richtlijn. Mocht een kind al eerder slaapsignalen geven dan is het altijd goed om daar op te reageren, ook als het ‘nog geen tijd is’. Heeft het kind meer behoefte aan wakkertijd, leg het dan ook niet te vroeg op bed. Ook dit maakt dat een kind niet goed wil gaan slapen. Dus hou de slaapsignalen scherp in de gaten, leg het kind bij de eerste signalen op bed en gebruik het vaste bedritueel.
Heb geduld
Het zal niet van de ene op de andere dag lukken om het kind zelfstandig in slaap te laten vallen. Het belangrijkste is dat je hierin nabijheid biedt en in contact blijft met het kind om veiligheid en vertrouwen te geven.
Wat ook erg belangrijk is hierin is dat je blijft benoemen wat je doet. Denk hierbij aan de sensitieve responsiviteit. Sensitief betekent: aanvoelen. De signalen van kinderen waarnemen én begrijpen. Responsief wil zeggen: positief reageren op deze signalen. Dit wordt ook omschreven in onze eerste basiswaarde: ‘we staan open voor elkaar’.
Wij beseffen dat dit proces tijd kost en veel van je vraagt, schroom niet om hulp te vragen aan een van de pedagogisch coaches. En weet, zodra het vertrouwen er is en het kind rustig in slaap kan vallen het je zelf ook rust zal brengen.
De kern is sensitief blijven, volgen van slaapsignalen en rust creëren door een vast bedritueel. Vanuit die relatie bied je vertrouwen en duidelijkheid. En dat zijn toch de geluksmomentjes!
Lees meer
Jolinde, pedagoog bij SKDD, schrijft regelmatig columns vanuit onze pedagogische visie. Met haar kennis en ervaring biedt ze inzichten en adviezen om onze pedagogisch medewerkers te ondersteunen en inspireren. Op deze pagina delen we haar columns, om je een kijkje te geven in wat ons bezig houdt en je misschien ook wat tips & tricks te geven over uiteenlopende onderwerpen. Heb je vragen over een specifieke column of een bepaald onderwerp? Neem dan gerust contact met ons op.
Vóór lezen
Boeken zijn tijdloos; ze inspireren, kunnen je raken en ontroeren, of een glimlach op je gezicht toveren door een stuk inleving of herkenning. Ze verwoorden waar jij soms geen woorden voor kunt vinden. Voorlezen is superbelangrijk voor de ontwikkeling van kinderen. Het is niet alleen leuk, maar helpt ook enorm bij hun taalontwikkeling.
